Polska infrastruktura gazowa przechodzi intensywny proces modernizacji i rozbudowy. Inwestycje te są kluczowe nie tylko dla bezpieczeństwa energetycznego kraju, ale również dla realizacji zobowiązań klimatycznych. W artykule przedstawiamy najważniejsze projekty realizowane przez czołowe firmy sektora gazowniczego w Polsce.

Stan obecny infrastruktury gazowej w Polsce

Polska sieć gazowa obejmuje obecnie około 200 000 km gazociągów, w tym 11 000 km sieci przesyłowej wysokiego ciśnienia zarządzanej przez Gaz-System oraz blisko 190 000 km sieci dystrybucyjnej, której operatorem jest głównie Polska Spółka Gazownictwa (należąca do Grupy PGNiG/Orlen).

Według danych Urzędu Regulacji Energetyki, stopień gazyfikacji Polski wynosi około 65%, co oznacza, że nadal znaczna część kraju nie ma dostępu do sieci gazowej. Dysproporcje są szczególnie widoczne między terenami miejskimi a wiejskimi.

Kluczowe projekty modernizacyjne

1. Korytarz Północ-Południe

Jednym z największych projektów realizowanych przez Gaz-System jest budowa Korytarza Północ-Południe, który ma połączyć Terminal LNG w Świnoujściu oraz planowany Baltic Pipe z terminalami LNG w Chorwacji i na Litwie.

Projekt obejmuje budowę lub modernizację ponad 1000 km gazociągów przesyłowych o średnicy 700-1000 mm i kosztuje około 2,5 mld euro. Zgodnie z harmonogramem, większość prac ma zostać zakończona do końca 2023 roku.

Terminal LNG Świnoujście Połączenie z systemem chorwackim Tłocznie gazu Korytarz Północ-Południe

2. Program Baltic Pipe

Baltic Pipe to strategiczny projekt realizowany przez Gaz-System we współpracy z duńskim operatorem Energinet. Gazociąg o długości około 900 km połączył złoża norweskie z polskim systemem przesyłowym przez Danię i Morze Bałtyckie.

Projekt został oddany do użytku w październiku 2022 roku, a jego pełna przepustowość (10 mld m³ rocznie) została osiągnięta w 2023 roku. Całkowity koszt inwestycji wyniósł około 1,6 mld euro, z czego część została dofinansowana przez Unię Europejską.

Baltic Pipe stanowi kluczowy element dywersyfikacji dostaw gazu do Polski i uniezależnienia się od dostaw z Rosji.

3. Rozbudowa terminalu LNG w Świnoujściu

Terminal LNG im. Prezydenta Lecha Kaczyńskiego w Świnoujściu, zarządzany przez Polskie LNG (obecnie część Gaz-System), przechodzi proces rozbudowy, który zwiększy jego roczną zdolność regazyfikacyjną z 5 do 8,3 mld m³.

Projekt o wartości około 2 mld złotych obejmuje:

  • Budowę trzeciego zbiornika LNG o pojemności 180 000 m³
  • Instalację dodatkowych regazyfikatorów SCV (Submerged Combustion Vaporizers)
  • Budowę nowego nabrzeża do załadunku i rozładunku mniejszych jednostek
  • Instalację do załadunku LNG na cysterny kolejowe

Zakończenie wszystkich prac planowane jest na koniec 2024 roku.

"Rozbudowa terminalu LNG w Świnoujściu to kluczowy element strategii dywersyfikacji źródeł dostaw gazu do Polski. Dzięki tej inwestycji zwiększamy bezpieczeństwo energetyczne nie tylko naszego kraju, ale całego regionu Europy Środkowo-Wschodniej." - Marcin Kapkowski, Prezes Zarządu Polskiego LNG

4. Modernizacja podziemnych magazynów gazu

PGNiG (obecnie część Orlenu) realizuje program modernizacji i rozbudowy podziemnych magazynów gazu (PMG) w Polsce. Aktualnie łączna pojemność magazynowa wynosi około 3,2 mld m³, co odpowiada około 16% rocznego zużycia gazu w kraju.

Kluczowe elementy programu:

  • Zwiększenie pojemności magazynu Kosakowo z 145 mln m³ do 300 mln m³
  • Modernizacja instalacji zatłaczania i odbioru gazu w PMG Wierzchowice, zwiększająca elastyczność operacyjną
  • Automatyzacja procesów technologicznych w PMG Mogilno i PMG Husów

Program ma zostać zakończony do 2025 roku i zwiększy łączną pojemność magazynową do około 4 mld m³.

Innowacje w modernizacji infrastruktury

1. Technologie cyfrowe i IoT

Polska Spółka Gazownictwa wdraża program inteligentnej sieci gazowniczej (smart grid), obejmujący:

  • Instalację inteligentnych liczników gazu, które umożliwiają zdalny odczyt i zarządzanie przepływem gazu
  • Rozbudowę systemu SCADA (Supervisory Control And Data Acquisition) do monitorowania i kontroli sieci
  • Wdrożenie czujników IoT do monitorowania parametrów technicznych sieci

Do końca 2023 roku planowane jest zainstalowanie ponad 1,5 mln inteligentnych liczników gazu, a do 2028 roku ich liczba ma osiągnąć 4 mln.

2. Przygotowanie infrastruktury do transportu wodoru

Gaz-System i PGNiG prowadzą badania mające na celu dostosowanie istniejącej infrastruktury gazowej do transportu wodoru lub mieszanin gazu ziemnego z wodorem (tzw. blending wodorowy).

W ramach projektu HyReady testowane są różne stężenia wodoru (od 5% do 20%) w istniejących gazociągach. Wyniki badań pozwolą określić, jakie adaptacje są niezbędne do bezpiecznego transportu mieszanin wodorowych.

Równolegle prowadzone są prace nad dedykowaną infrastrukturą wodorową w ramach projektu "Hydrogen Highway" – wodorowego korytarza przesyłowego łączącego północną i południową Polskę.

3. Wykorzystanie technologii cyfrowego bliźniaka (Digital Twin)

Gaz-System wdraża technologię cyfrowego bliźniaka dla kluczowych elementów infrastruktury przesyłowej. Technologia ta pozwala na:

  • Symulowanie różnych scenariuszy operacyjnych i awaryjnych
  • Optymalizację pracy sieci w czasie rzeczywistym
  • Predykcyjne utrzymanie infrastruktury, co zmniejsza ryzyko awarii

Projekt pilotażowy obejmuje tłocznię gazu Goleniów i ma zostać rozszerzony na całą sieć przesyłową do 2025 roku.

Finansowanie modernizacji

Źródła finansowania projektów modernizacyjnych są zróżnicowane:

  • Środki własne spółek – Gaz-System, Orlen i PGNiG przeznaczają znaczną część swoich zysków na inwestycje infrastrukturalne
  • Finansowanie UE – wiele projektów korzysta z dofinansowania w ramach instrumentu "Łącząc Europę" (CEF) oraz Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego
  • Kredyty z międzynarodowych instytucji finansowych – takich jak Europejski Bank Inwestycyjny czy Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju
  • Obligacje korporacyjne – Gaz-System i PGNiG emitują obligacje na finansowanie programów inwestycyjnych

Łączna wartość inwestycji w modernizację infrastruktury gazowej w Polsce na lata 2021-2030 szacowana jest na około 45-50 mld złotych.

Wyzwania w modernizacji

1. Kwestie środowiskowe i społeczne

Realizacja dużych projektów infrastrukturalnych napotyka na wyzwania związane z ochroną środowiska i akceptacją społeczną. Główne problemy to:

  • Przejścia przez obszary chronione, w tym Natura 2000
  • Opór lokalnych społeczności (syndrom NIMBY – Not In My Back Yard)
  • Czasochłonne procedury oceny oddziaływania na środowisko

Firmy gazownicze wdrażają zaawansowane techniki minimalizujące wpływ inwestycji na środowisko, takie jak przewierty horyzontalne pod obszarami wrażliwymi czy realizacja prac poza okresami lęgowymi ptaków.

2. Wyzwania techniczne

Modernizacja infrastruktury wiąże się z szeregiem wyzwań technicznych:

  • Integracja nowych systemów cyfrowych z istniejącą, często przestarzałą infrastrukturą
  • Zapewnienie ciągłości dostaw gazu podczas prowadzenia prac modernizacyjnych
  • Dostosowanie materiałów i technologii do przyszłych wymogów transportu gazów zdekarbonizowanych

3. Niepewność regulacyjna

Zmieniające się regulacje unijne, zwłaszcza te związane z polityką klimatyczną, stanowią wyzwanie dla planowania długoterminowych inwestycji. Niepewność dotyczy przede wszystkim:

  • Przyszłej roli gazu ziemnego w miksie energetycznym UE
  • Norm dotyczących mieszanin wodorowych
  • Dostępu do finansowania dla projektów gazowych w kontekście taksonomii UE

Perspektywy na przyszłość

Analiza obecnych trendów inwestycyjnych pozwala na sformułowanie kilku prognoz dotyczących przyszłości polskiej infrastruktury gazowej:

  1. Do 2030 roku Polska osiągnie pełną dywersyfikację źródeł i kierunków dostaw gazu
  2. Stopień gazyfikacji kraju przekroczy 75% do 2025 roku
  3. Do 2035 roku co najmniej 15% sieci przesyłowej będzie przystosowane do transportu czystego wodoru
  4. Inteligentna sieć gazowa obejmie większość odbiorców do 2030 roku

Podsumowanie

Modernizacja infrastruktury gazowej w Polsce jest procesem kompleksowym, kosztownym, ale niezbędnym dla zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego kraju i realizacji celów klimatycznych. Projekty realizowane przez czołowe firmy sektora gazowniczego nie tylko zwiększają przepustowość i niezawodność sieci, ale również przygotowują ją do transportu gazów zdekarbonizowanych w przyszłości.

Inwestycje w inteligentną, elastyczną i zieloną infrastrukturę gazową stanowią fundament transformacji energetycznej Polski i pozwolą na efektywne wykorzystanie gazu ziemnego jako paliwa przejściowego w drodze do gospodarki neutralnej klimatycznie.